Nguồn gốc của lễ tạ ơn cha mẹ
Lễ tạ ơn cha mẹ ở Tây Nguyên bắt nguồn từ truyền thống văn hóa và tín ngưỡng của các dân tộc bản địa như Ba Na, Ê Đê, Gia Rai. Lễ này gắn liền với quan niệm về lòng hiếu thảo, một giá trị cốt lõi trong đời sống tinh thần của người Tây Nguyên.
Theo tín ngưỡng, cha mẹ là những người được thần linh giao phó để sinh thành, nuôi dưỡng con cái, và công lao ấy được ví như “núi cao, biển sâu”. Lễ tạ ơn ra đời như một cách để con cái bày tỏ lòng biết ơn khi cha mẹ còn sống, thường tổ chức vào các dịp quan trọng như con cái trưởng thành, lập gia đình hoặc đạt thành tựu lớn. Nghi lễ cũng mang ý nghĩa cầu mong sức khỏe, trường thọ cho cha mẹ và sự phù hộ từ tổ tiên, thần linh.
Lễ tạ ơn cha mẹ diễn ra như thế nào?
Chuẩn bị lễ vật
Lễ vật trong lễ tạ ơn cha mẹ ở Tây Nguyên được chuẩn bị chu đáo, mang ý nghĩa thể hiện lòng thành kính và biết ơn. Tùy theo phong tục của từng dân và điều kiện kinh tế, lễ vật có thể khác nhau.
Heo thường là lễ vật chính, tượng trưng cho sự sung túc, được mổ để cúng thần linh, tổ tiên và đãi cộng đồng. Gà cũng được sử dụng, đặc biệt trong các gia đình có điều kiện khiêm tốn hơn.
Rượu cần là vật phẩm không thể thiếu, biểu tượng của sự gắn kết và niềm vui, dùng trong nghi lễ cúng và tiệc mừng.
Các gia đình còn chuẩn bị gạo nếp để nấu cơm lam để hiện sự trân trọng mùa màng và các loại nông sản như bắp, sắn, rau rừng,… tùy teo mùa vụ.
Phần lễ không thể thiếu trong dịp tạ ơn là quà tăng cha mẹ. Con cái có thể chuẩn bị vòng tay, khăn choàng, quần áo mới để dâng tặng cha mẹ, thể hiện sự quan tâm và bày tỏ lòng biết ơn.
Nghi thức lễ tạ ơn cha mẹ
Gia đình sẽ chọn ngày lành thàng tốt để làm lễ dựa trên tư vấn của thấy cúng hoặc người cao tuổi trong làng.
Thầy cúng đóng vai trò quan trọng, dẫn dắt nghi lễ và cầu khấn các vị thần linh, tổ tiên chứng giám lòng hiếu thảo của con cái.
Đầu tiên, thầy cúng thực hiện nghi thức cầu khấn, cảm tạ công lao cha mẹ và cầu mong sức khỏe, bình an cho họ. Lời khấn thường kể lại những hy sinh của cha mẹ, đồng thời xin thần linh, tổ tiên chứng giám lòng hiếu thảo của con cái.
Một phần lễ vật (thịt, rượu, gạo) được dâng lên bàn thờ để cầu sự phù hộ từ thần linh và tổ tiên. Thầy cúng thực hiện các nghi thức truyền thống, như rảy rượu hoặc đốt lửa thiêng.
Con cái quỳ trước cha mẹ, dâng lễ vật và nói lời tri ân, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc. Cha mẹ đáp lại bằng lời chúc phúc, căn dặn con cái sống tốt, giữ gìn đạo lý.
Tiệc mừng
Sau phần nghi lễ chính, cả buôn làng sẽ cùng tham gia tiệc mừng. Rượu cần được mang ra, mọi người quây quần ăn uống, trò chuyện.
Âm nhạc cồng chiêng vang lên, kết hợp với điệu múa xoang, tạo không khí rộn ràng, thiêng liêng.
Các hoạt động ca hát, kể chuyện sử thi hoặc chia sẻ kinh nghiệm sống diễn ra, củng cố tình đoàn kết cộng đồng.
Lễ tạ ơn cha mẹ ở Tây Nguyên không chỉ là một nghi thức mà còn là biểu tượng của lòng hiếu thảo, tình cảm gia đình và sự đoàn kết cộng đồng. Nét văn hóa này là minh chứng cho sự giàu có về tinh thần của các dân tộc Tây Nguyên.
